శివసేనను నిట్టనిలువునా చీల్చి, ఆ పార్టీని నామరూపాల్లేకుండా చేయాలన్న కొంతమంది కుట్రలో భాగంగా ఆ పార్టీ మనుగడ కోసం పోరాడాల్సిన పరిస్థితులు ఏర్పడ్డాయి. ఒకప్పుడు మహారాష్ట్రలో బాల్థాకరే పేరు చెబితే గజగజ వణికిన నేతలు ఇప్పుడు ఆ పార్టీకి వెన్నుపోటు పొడిచేందుకు రెడీ అయ్యారు. దీంతో థాకరే వారసుడిగా రాజకీయాల్లోకి వచ్చిన ఉద్ధవ్ పార్టీపరంగా, మానసికంగా ఎన్నో ఇబ్బందులను ఎదుర్కొంటున్నారు. ప్రస్తుతం ఆ పార్టీకి సొంతమైన చిహ్నం, పార్టీ పేరును కూడా వాడుకోవడానికీ వీల్లేకుండా కొన్ని పరిస్థితులు ఏర్పడ్డాయి. అయితే.. ఇట్లాంటి సిచ్యుయేషన్ రావడం ఇదే ఫస్ట్ టైమ్ కాదు.. చరిత్రలో ఇందిరాగాంధీ హయాం నుంచి ఇప్పటిదాకా చాలా పార్టీల పేర్లు, సింబల్స్ని భారత ఎన్నికల సంఘం ఫ్రీజ్ చేసింది. అట్లాంటి వాటిలో ఏ ఏ పార్టీలు.. ఎప్పుడు, ఎందుకు చిక్కుల్లో పడ్డాయో వివరంగా చదివి తెలుసుకుందాం..
– నాగరాజు చంద్రగిరి, ఆంధ్రప్రభ
అక్టోబర్ 8వ తేదీ.. అంటే మొన్నటికి మొన్న భారత ఎన్నికల సంఘం (ECI) శివసేన పార్టీ పేరును, పార్టీ సింబల్స్ని ఫ్రీజ్ చేస్తూ మధ్యంతర ఉత్తర్వును విడుదల చేసింది. శివసేన పార్టీ ‘విల్లు, బాణం’ ఎన్నికల గుర్తును ఫ్రీజ్ చేసింది. ఆ తర్వాత పార్టీలోని ఉద్ధవ్ నేతృత్వంలోని వర్గానికి ECI చిహ్నంగా ‘ఫ్లేమింగ్ టార్చ్’ లేదా ‘మషాల్’ని కేటాయించింది. కొత్త పేరుగా ‘శివసేన -ఉద్ధవ్ బాలాసాహెబ్ థాకరే’ గా పేర్కొంది. కాగా, ఏకనాథ్ షిండే వర్గానికి ‘రెండు కత్తులు, డాలు’ గుర్తులను కేటాయించింది. అంతేకాకుండా ‘బాలాసాహెబ్ శివసేన’ అనే పేరుతో పార్టీ పేరును వాడుకోవాలని తెలిపింది.
ఇక.. ఏక్‌నాథ్ షిండే వర్గానికి ఈసీ సూచనలను తిరస్కరించినందున వారికి ఇంకా గుర్తు కేటాయించలేదు. ఈ క్రమంలో “ఏకనాథరావు శంభాజీ షిండే (పిటిషనర్) నేతృత్వంలోని రెండు గ్రూపులు, ఉద్ధవ్ థాకరే (ప్రతివాది) నేతృత్వంలోని ఇతర గ్రూపులలో ఎవరికీ పార్టీ ‘శివసేన’ సింప్లిసిటర్ పేరును ఉపయోగించడానికి అనుమతి లేదు” .. “శివసేన’ కోసం ప్రత్యేకించిన ‘విల్లు, బాణం’ చిహ్నాన్ని కూడా ఉపయోగించడానికి అనుమతించడం లేదు” అని ఈసీ స్పష్టంగా తెలిపింది. పార్టీ చీలిపోయినప్పుడు అపెక్స్ ఎన్నికల సంఘం ఎప్పటికప్పుడు ఎన్నికల చిహ్నాలను ఫ్రీజ్ చేస్తూ వస్తోంది.. కాబట్టి ఇది అసాధారణం కాదని ఈసీ తెలిపింది.
లోక్ జనశక్తి పార్టీ గుర్తు నిలిపివేత..
2021, జూన్లో లోక్ జనశక్తి పార్టీ (LJP) రెండు వర్గాలుగా చీలిపోయినప్పుడు భారత ఎన్నికల సంఘం ‘బంగ్లా’ గుర్తును ఫ్రీజ్ చేసింది. రెండు వర్గాల్లో ఒక వర్గానికి దివంగత రామ్ విలాస్ పాశ్వాన్ కుమారుడు చిరాగ్ పాశ్వాన్, మరో వర్గానికి పశుపతి కుమార్ పరాస్ నాయకత్వం వహించారు. శివసేన విషయంలోనూ ఇట్లాగే జరిగింది. అయితే లోక్ జనశక్తి పార్టీకి చెందిన రెండు వర్గాలు ‘బంగ్లా’ను తమ గుర్తులుగా ఉపయోగించడాన్ని ECI నిషేధించింది. ఆరుగురు పార్లమెంటు సభ్యులలో ఐదుగురు అంటే పరాస్ (హాజీపూర్), చౌదరి మెహబూబ్ అలీ కైసర్ (ఖగారియా), వీణా దేవి (వైశాలి), ప్రిన్స్ రాజ్ (సమస్తిపూర్), చందన్ సింగ్ (నవాడా) చిరాగ్ పాశ్వాన్‌ను తమ నాయకుడిగా తొలగించి, పరాస్‌ను ఆ పదవిలో కొనసాగించాలని విజ్ఞప్తి చేశారు.
తమిళనాడులో ఏఐఏడీఎంకే గుర్తు నిలిపివేత..
2016, డిసెంబరులో అన్నాడీఎంకే అధినేత్రి జయలలిత చనిపోయిన తర్వాత ఆ పార్టీలో చీలిక వచ్చింది. దీంతో చీలికవర్గంతోపాటు పార్టీ చాలా మార్పులకు గురైంది. 2017లో అన్నా డీఎంకేకు చెందిన రెండు చీలిక వర్గాలు ఆ పార్టీ చిహ్నాలను ఉపయోగించడాన్ని భారత ఎన్నికల సంఘం నిషేధించింది. – ఇందులో ఒకటి ఓ పన్నీర్‌సెల్వం నేతృత్వంలోని వర్గం కాగా, మరో వర్గం వీకే శశికళ నేతృత్వంలో ఉంది. అదే గుర్తుపై దావా వేసిన ప్రత్యర్థి వర్గాలను EC అధిపతిగా తీసుకున్న తర్వాత ఈ ఆర్డర్ వచ్చింది. ఈ వివాదం సందర్భంగా లోతైన పరిశీలన అవసరమని.. 20,000 పేజీలకు పైగా సాక్ష్యాలను పరిశీలించాల్సి ఉంటుందని ఈసీ తెలిపింది. అందువల్ల సమస్యను ముగించే ముందు రెండు వర్గాలు అధికారిక చిహ్నాన్ని కానీ, పార్టీ పేరును కానీ ఉపయోగించరాదని ఎన్నికల కమిషన్ ఆదేశాలు జారీ చేసింది.
ఇక.. మార్చి 2017లో ECI వారికి రెండు వేర్వేరు పేర్లను ఇచ్చింది.. ఓ పన్నీర్‌సెల్వం వర్గం అన్నాడీఎంకే (పురట్చి తలైవి అమ్మ), ఎడప్పాడి కె పళనిస్వామి వర్గం అన్నాడీఎంకే (అమ్మ) పార్టీగా నామకరణం చేసుకున్నాయి. విభజన జరిగిన ఆరు నెలల తర్వాత ఈ రెండు వర్గాలు అంటే ఆగస్టు 2017లో అధికారికంగా విలీనమయ్యాయి.
జనతా పార్టీ గుర్తు నిలిపివేత..
జనతాదళ్‌లో విలీనమైన తర్వాత జనతా పార్టీ అసలు గుర్తు (వృత్తంలో నాగలితో రైతు) ను ఈసీ ఆపేసింది. వివిధ ప్రాంతీయ పార్టీలుగా విడిపోయిన తర్వాత జనతాదళ్ (చక్రం) అసలు గుర్తు కూడా నిలిచిపోయింది.
చిహ్నాలపై వివాదం తలెత్తినప్పుడు ఏం జరుగుతుందంటే..
ఎన్నికల చిహ్నాలు (రిజర్వేషన్, కేటాయింపు) ఆర్డర్ 1968, చిహ్నాలను.. పార్టీ పేర్లను స్తంభింపజేయడానికి.. రిజర్వ్ చేయడానికి, అనుమతించడానికి ECIకి అధికారం ఉంటుంది. 1968కి ముందు, ECI తన అధికారాలను ఎన్నికల నియమాల ప్రవర్తన, 1961 నుండి పొందింది. భారతీయ ఆధునిక చరిత్రలో 1964లో CPI చీలికతో ఎన్నికల చిహ్నాలపై ఈ వివాదం తలెత్తింది. పార్టీ యొక్క ఈ ఉన్నతస్థాయి చీలిక ఎన్నికల నియమావళి, 1961 ద్వారా నిర్వహించారు.
విడిపోయిన వర్గం 1964 డిసెంబర్‌లో తమను CPI(మార్క్సిస్ట్)గా గుర్తించాలని ECIని కోరింది. ఆంద్రప్రదేశ్, కేరళ, పశ్చిమ బెంగాల్ అనే మూడు రాష్ట్రాల్లో తమ వర్గానికి మద్దతు ఇస్తున్న ఎంపీలు, ఎమ్మెల్యేల జాబితా 4శాతానికి పైగా ఉండటంతో ఎన్నికల సంఘం వారి రిక్వెస్ట్పై సంతృప్తి చెందింది. ఇక.. 1969లో అప్పటి భారత ప్రధాని ఇందిరా గాంధీని పార్టీ నుండి బహిష్కరించిన తర్వాత రెండు వేర్వేరు వర్గాలుగా భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ విభజనతో పార్టీలో రెండో పెద్ద చీలిక ప్రారంభమైంది. కాంగ్రెస్ పార్టీ అధికారిక అభ్యర్థిగా నీలం సంజీవ రెడ్డిని ప్రకటించినప్పుడు.. రాష్ట్రపతి ఎన్నికలకు స్వతంత్ర వీవీ గిరికి మద్దతు ఇచ్చినందుకు ఆమె బహిష్కరణకు గురయ్యారు.
పార్టీ అప్పట్లోనే నిలువునా చీలికకు గురైంది. పాత కాపుల కాంగ్రెస్ (సంస్థ) యోక్ మోస్తున్న ఎద్దుల జత పార్టీ గుర్తును నిలబెట్టుకోగా.. ఇందిరా గాంధీ నేతృత్వంలోని కాంగ్రెస్ (అభ్యర్థన వాదులు) వర్గానికి ఆవు, దూడ గుర్తు లభించింది. ఆ తర్వాత కాంగ్రెస్ (ఓ) జనతా పార్టీలో విలీనమైంది. దాని చిహ్నం ఉనికిలో లేదు. తర్వాత భారత జాతీయ కాంగ్రెస్‌గా గుర్తింపు పొందిన ఇందిరాగాంధీ నేతృత్వంలోని వర్గం 1979లో మరోసారి అడ్డంగా విడిపోయింది.
1979లో ECI మళ్లీ దాని ‘ఆవు, దూడ’ చిహ్నాన్ని స్తంభింపజేసి మూడు ఎంపికలను అందించింది. ఏనుగు, సైకిల్, చేతి గుర్తులలో ఏదైనా ఒకదానిని ఎంచుకోవాలని ఈసీ సూచించింది. దీంతో ఇందిరా గాంధీ హయాంలోని కాంగ్రెస్ పార్టీ ప్రస్తుతం ఉన్న’హస్తం’ గుర్తుని ఎంచుకుంది.
