– ఇంటర్నెట్ డెస్క్, ఆంధ్రప్రభ
అది 1919, డిసెంబరు 26న జరిగిన ఆల్ ఇండియా కాంగ్రెస్ కమిటీ (AICC) 34వ సెషన్. మోహన్‌దాస్ కరమ్చంద్ గాంధీతోపాటు అనేక ఇతర ప్రముఖుల సమక్షంలో మోతీలాల్ నెహ్రూ AICC అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికయ్యారు. నెహ్రూకు అప్పుడు 60 ఏళ్లు.. ప్రారంభంలో అతను బ్రిటీష్ ప్రభుత్వానికి పూర్తి వ్యతిరేకి.. కానీ, ఏప్రిల్ 1919లో జరిగిన జలియన్‌వాలాబాగ్ ఊచకోతతో 379 మంది రక్షణ లేని వ్యక్తులు మరణించడం అతనిని పూర్తిగా మార్చింది. జలియన్‌వాలాబాగ్ హోలోకాస్ట్ తర్వాత మార్షల్ లా అమలులోకి వచ్చింది. మోతీలాల్ నెహ్రూ ఉరిశిక్ష లేదా దీర్ఘకాల జైలు శిక్ష అనుభవించిన వారికి సహాయం చేయడానికి తాను చేయగలిగినదంతా చేశాడు.
జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ, లాహోర్, 1929
మహాత్మా గాంధీ రావి నది ఒడ్డున లాహోర్‌లో కాంగ్రెస్ అధ్యక్ష పదవికి జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ పేరును ప్రతిపాదించారు. ఈ సందర్భంగా జవహర్‌లాల్ ఒక పర్షియన్ సామెతను ఉటంకించాడు.. ‘‘హర్చే కి పిదర్ నటవనాద్, పెసర్ తమమ్ కునాద్’’ (తండ్రి సాధించలేనిది, కొడుకు సాధిస్తాడు). జవహర్‌లాల్ గుర్రం, వైట్ ఛార్జర్‌పై స్వారీ చేసిన మొదటి కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడు. రాజులు కూడా అసూయపడే అవకాశం ఉందని ఒక వార్తాపత్రిక రాసింది.
లాహోర్‌లోని అనార్కలీ బజార్‌లోని భల్లా షూ కంపెనీ బాల్కనీ నుంచి పూల వర్షం కురిపిస్తూ మోతీలాల్, స్వరూప్ రాణితో కలిసి చారిత్రాత్మక ఘట్టాన్ని వీక్షించేందుకు 12 ఏళ్ల ఇందిరా గాంధీ హాజరయ్యారు. అప్పటి పంజాబ్ రాజధాని లాహోర్. ఆ రోజు అన్ని వీధులు రంగుల లైట్లతో మెరిసిపోయాయి.
ఇందిరా గాంధీ, 1959 1959
ఇందిరాగాంధీ ఒక సంవత్సరం పాటు కాంగ్రెస్ అధ్యక్షురాలిగా ఉన్నారు. తండ్రి జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ ప్రధానమంత్రిగా ఉన్న సమయంలో పార్టీలో ఆమె ఆశ్చర్యపరిచారు. చాలా మంది తన కుమార్తెను గౌరవనీయమైన పదవిలోకి తీసుకురావడానికి అప్పటి ప్రధాని చేసిన ప్రయత్నంగా దీన్ని చూశారు. . కానీ, జవహర్‌లాల్‌కు అసౌకర్యంగా ఉన్న పనిని విజయవంతం చేసేందుకు ఇందిరను తీసుకువచ్చారని ఆ కాలంలోని కాంగ్రెస్‌లోని అతిపెద్ద వర్గం భావించింది. నెహ్రూ మంత్రివర్గం E.M.S. అప్పటి రాష్ట్ర గవర్నర్ బూర్గుల రామకృష్ణారావు సిఫారసు మేరకు శాసనసభలో మెజారిటీ ఉన్నప్పటికీ నంబూద్రిపాద్ కేరళలో ప్రజాస్వామ్యయుతంగా ఎన్నికైన మొదటి వామపక్ష ప్రభుత్వం.
నంబూద్రిపాద్ పాలనలో భూసంస్కరణలు విస్తృతంగా చేపట్టారు. ప్రభావవంతమైన క్రిస్టియన్ చర్చ్, ముస్లిం లీగ్, నాయర్ సర్వీస్ సొసైటీలను కలవరపరిచే ప్రైవేట్ పాఠశాలలను నియంత్రించే విద్యా బిల్లును ప్రవేశపెట్టారు. ఇది త్వరలో నంబూద్రిపాద్ ప్రభుత్వాన్ని తొలగించడానికి ఒక సామూహిక ఉద్యమంగా అభివృద్ధి చెందింది. 1960లో ఇందిర పదవీకాలం ముగిసినప్పుడు, కాంగ్రెస్ వర్కింగ్ కమిటీ (CWC) తీవ్రంగా ప్రయత్నించింది. ఇందిరను తిరిగి పోటీకి నిలబెట్టాలని అభ్యర్థించింది. కానీ ఆమె దాన్ని గట్టిగా తిరస్కరించారు. 1964లో జవహర్‌లాల్ మరణం తర్వాత ఇందిర క్రియాశీల రాజకీయాల్లోకి తిరిగి వచ్చారు.
రాజీవ్ గాంధీ, 1984
ఇందిరా గాంధీ హత్య.. సిక్కు వ్యతిరేక అల్లర్లు.. 1984 అక్టోబరు 31న రాజీవ్ గాంధీ ప్రధానమంత్రిగా ప్రమాణస్వీకారం చేయడం చాలా నాటకీయంగా జరిగాయి. కాంగ్రెస్ అధినేతగా నాలుగో తరం నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబ సభ్యుడు పదవీ బాధ్యతలు స్వీకరించారు. రాజీవ్‌ను ఎలివేట్ చేయడానికి ఏఐసీసీ లేదా సీడబ్ల్యుసీ లేదు. పార్టీ ప్రధాన కార్యదర్శుల సమావేశంలో ఇందిరా గాంధీ సేవలను గుర్తుచేస్తూ సంతాప తీర్మానాన్ని ఆమోదించిన అక్బర్ రోడ్‌లో, అనుభవజ్ఞుడైన కమలపాటి త్రిపాఠి రాజీవ్ పేరును ప్రతిపాదించారు.
పి.వి.నరసింహారావు, మే 1991
కాంగ్రెస్ పార్టీ నాయకత్వానికి స్పష్టమైన వారసుడు ఎవరన్న సమస్య ఎన్నడూ రాలేదు. కానీ, ఓ విపత్కర పరిస్థితి ఇట్లాంటి సిచ్యుయేషన్ని క్రియేట్ చేసింది. అప్పటిదాకా ఇందిరా గాంధీ.. తన కుమారుడు రాజీవ్ గాంధీకి పార్టీపై పట్టు వచ్చేలా చేశారు. రాజీవ్ తన నుండి నేర్చుకునేలా ఇందిర చూసుకున్నారు. కానీ, 1991, మే 21న జరిగిన ఓ మానవబాంబ్ దాడిలో రాజీవ్ ఆకస్మిక మరణం చెందారు. దీంతో పార్టీ బాధ్యతలు ఎవరు స్వీకరించాలనే సమస్య తలెత్తింది. అప్పుడు పన్నెండు మంది సభ్యులు, ఇద్దరు శాశ్వత.. నలుగురు ప్రత్యేక ఆహ్వానితులతో కూడిన CWC, రాజీవ్ మరణానంతరం పద్దెనిమిది గంటలపాటు చర్చలు జరిపారు. అయినా దీనిపై క్లారిటీ రాలేదు.
సమావేశానికి కొన్ని గంటల ముందు, కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడు గైర్హాజరైనప్పుడు CWC సమావేశానికి ఎవరు అధ్యక్షత వహించాలనే దానిపై కాంగ్రెస్ కోటరీ అనేక సమావేశాలు నిర్వహించింది. కాంగ్రెస్ రాజ్యాంగం ప్రకారం, అటువంటి సమావేశాలకు పార్టీ సీనియర్-మోస్ట్ ప్రధాన కార్యదర్శి నాయకత్వం వహించాలి. అయితే ప్రధాన కార్యదర్శుల సీనియారిటీపై ఎటువంటి ఒప్పందం లేదు. చివరకు వారసత్వ రేసులో లేని ప్రణబ్ ముఖర్జీ, పీవీ నరసింహారావు పేరును ప్రతిపాదించారు.
1991 సాధారణ ఎన్నికల సందర్భంగా పీవీ నరసింహారావు క్రియాశీల రాజకీయాల నుండి రిటైర్మెంట్ కోరుకున్నారు. ఎన్నికలలో పోటీ చేయడానికి నిరాకరించారు. అతను వివాదాస్పదుడు కాదు. CWC సభ్యుడు కూడా కానప్పటికీ, సమావేశానికి చైర్‌పర్సన్‌గా అందరూ అంగీకరించారు. ఆ విధంగా పీవీ తన సీనియారిటీ, ఇందిర, రాజీవ్‌లతో ఉన్న సుదీర్ఘ అనుబంధంతో అధ్యక్ష పదవిని చేపట్టాలని కోరారు. అయితే.. ఈ సమావేశం ముగింపులో ఏఐసీసీ చీఫ్గా సోనియా గాంధీ బాధ్యతలు స్వీకరించాలని అర్జున్ సింగ్ ప్రతిపాదించగా, హాజరైన వారందరూ ఆయన ప్రతిపాదనను ఏకగ్రీవంగా ఆమోదించారు.
రాజీవ్ మృతదేహం పడి ఉండగానే ఈ చర్చలు జరిగాయి. CWC నిర్ణయాన్ని గులాం నబీ ఆజాద్, ప్రణబ్ ముఖర్జీలతో కూడిన పార్టీ నాయకుల బృందం సోనియాకు తెలియజేసింది. కాంగ్రెస్ నేతలు, సోనియా మధ్య కేవలం పది నిమిషాలపాటు భేటీ జరిగింది. సోనియా దాని గురించి ఏమీ చెప్పలేదు. కానీ ఇట్లాంటి సమయంలో ఈ అభ్యర్థనను చూసి ఆమె అవాక్కయ్యారు. ఒక రోజు తర్వాత.. ఆమె ఒక చిన్న ప్రకటనను విడుదల చేశారు. అధ్యక్ష పదవిని అంగీకరించడానికి సోనియా నిరాకరించారు. నోట్‌లో ఇలా ఉంది: ‘‘నాకు, నా పిల్లలకు జరిగిన విషాద సమయంలో కాంగ్రెస్ అధ్యక్ష పదవిని అంగీకరించడం నాకు సాధ్యం కాదు’’. అని తెలియజేశారు.
సోనియా కాంగ్రెస్ అధ్యక్ష పదవిని తిరస్కరించిన తర్వాత 1991, మే 23వ తేదీన1 ఎన్నిక జరిగింది. పలు గదులను రాష్ట్రాల వారీగా నామినేషన్ కేంద్రాలుగా మార్చారు. ప్రాంతీయ సత్రాల నేతృత్వంలోని గ్రూపులు పీవీకి అనుకూలంగా నామినేషన్ పత్రాలను సమర్పించాయి. కొన్ని గంటల్లోనే ఆయన ఏఐసీసీ చీఫ్గా ఏకగ్రీవంగా ఎన్నికయ్యారు.
సీతారాం కేసరీ, సెప్టెంబర్ 1996
పీవీ నరసింహారావు అనాలోచిత నిష్క్రమణ తరువాత, సీతారాం కేసరీ ఎదుగుదల కనిపించింది. పీవీ కాంగ్రెస్ అధ్యక్ష పదవికి రాజీనామా చేశారు. 1996, సెప్టెంబర్ 23 న కొత్త పార్టీ అధ్యక్షుడు కేరళకు చెందిన మిస్టర్ క్లీన్, ఏకే ఆంటోనిని ఎన్నుకోవడానికి సీడబ్ల్యూసీ భేటీ అయ్యింది. అధ్యక్ష పదవి రేసులో ఆంటోనీ ముందు వరుసలో నిలిచాడు. ఏది ఏమైనప్పటికీ కేసరీ ప్రతిష్టాత్మకమైన పదవిని కైవసం చేసుకున్నారు. అతను విధేయుడైన పార్టీ నాయకుడిగా ఉన్నందుకే ఆయనకు ఈ పదవి దక్కిందనే వాదన ఉంది.
కేసరీ1978 నుండి కాంగ్రెస్ పార్టీ కార్యాలయంలో నిత్యం ఉండేవారు. 1980లో ప్రణబ్ ముఖర్జీని పార్టీ కోశాధికారిగా నియమించినప్పుడు ఆయన కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడి పక్కనే ఉన్న గదిని తీసుకున్నారు. సెప్టెంబరు 1996 నుండి మార్చి 1998 వరకు కేసరీ పదవీకాలం కొనసాగింది. రాజీవ్‌ను దార్శనికునిగా, పీవీ నరసింహరావును రాజనీతిజ్ఞుడిగా.. సోనియా రక్షకురాలిగా ఆ కాలం సాగింది.
కాంగ్రెస్ అధ్యక్ష ఎన్నికల్లో శరద్ పవార్, రాజేష్ పైలట్‌లపై అప్పుడు కేసరీ విజయం సాధించారు. అయితే కాంగ్రెస్‌లోని చాలా మంది పార్టీ ఎన్నికలను ప్రహసనంగా అభివర్ణించారు. మహారాష్ట్ర, ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని కొన్ని ప్రాంతాలు మినహా అన్ని రాష్ట్ర కాంగ్రెస్ యూనిట్లు కేసరీకి మద్దతు పలికాయి. అక్రమాలకు పాల్పడ్డారని విస్తృతంగా విమర్శలు ఎదుర్కొన్న ఎన్నికలలో ఆయన భారీ మెజారిటీతో గెలుపొందారు. పవార్‌కు వ్యతిరేకంగా 6,224 మంది AICC ప్రతినిధులు ఓట్లు 882 మంది, రాజేష్ పైలట్‌లకు 354 మంది, రాజేష్ పైలట్‌లు 354 మంది ఓట్లను సాధించారు.
సోనియా గాంధీ, 1998
1998 మార్చి, 14వ తేదీ.. పార్టీ అధినేత్రిగా సోనియా గాంధీని నియమించారు. అక్బర్ రోడ్‌లో జరిగిన CWC సమావేశానికి 79ఏళ్ల వయసున్న కేసరీని పార్టీ అధ్యక్షుడిని బలవంతంగా బయటకు పంపడం సాధ్యం కాదని ఒప్పించారు. ఉదయం 11 గంటలకు సమావేశానికి ముందు, చాలా మంది CWC సభ్యులు ప్రణబ్ ముఖర్జీ ఇంటిలో రెండు కీలక ప్రకటనలను ఆమోదించారు. మొదటిది కేసరీ పదవీవిరమణ చేయమని ఒక అల్టిమేటం; రెండవది, అతని స్థానంలో సోనియా గాంధీని నియమించే తీర్మానం. సీతారం కేసరీ హాల్లోకి అడుగు పెట్టగానే ఏదో తప్పు జరిగిందని తెలిసింది. విధేయుడైన తారిఖ్ అన్వర్ ఒక్కడే లేచి నిలబడి స్వాగతం పలికారు. కేసరీ కూర్చున్న తర్వాత, ప్రణబ్ ముఖర్జీ తన సేవలకు ధన్యవాదాలు తెలిపే తీర్మానాన్ని చదవడం ప్రారంభించారు.
ఇది విని భయపడిన సీతారం కేసరీ, అర్రే యే క్యా కెహ్ రహే హో (హే, మీరు ఏమి చెప్తున్నారు) అని అరిచారు. కానీ, అతని సహోద్యోగుల ముఖాల్లో చిరునవ్వు కనిపించింది. రాజ్యాంగ విరుద్ధమైన సమావేశానికి వ్యతిరేకంగా కేసరీ విరుచుకుపడ్డారు. విధేయుడైన అన్వర్‌ను అనుసరించారు. కేసరీ తన గది దాటి వెళ్లినప్పుడు, నేమ్‌ప్లేట్ లేదు, అప్పటికే దాని స్థానంలో కంప్యూటర్ ప్రింటౌట్ ఉంది. కాంగ్రెస్ అధ్యక్షురాలు సోనియా గాంధీ అని రాసి ఉంది. ఆయన కారులో వస్తుండగా, కేసరీ ధోతిని కొందరు యూత్ కాంగ్రెస్ కార్యకర్తలు కిందకు లాగేందుకు యత్నించారు.
సోనియా గాంధీ దొబారా
87వ ఏఐసీసీ చీఫ్గా వ్యవహరించిన రాహుల్ గాంధీ 2019 మే 25వ తేదీన రాజీనామా చేశారు. ఆ ఏడాది జులైలో ఆయన రాజీనామా ఆమోదించారు. 2019 ఆగస్ట్ 9, 10 తేదీలలో దాదాపు 150 మంది సీనియర్ పార్టీ నాయకులు, న్యూ ఢిల్లీలోని అక్బర్ రోడ్‌లో భేటీ అయ్యారు. అక్కడ ఒక అనధికారిక హెడ్‌కౌంట్ నిర్వహించారు. అధిక మెజారిటీ పార్టీ తాత్కాలిక అధ్యక్షురాలిగా సోనియా గాంధీకి అనుకూలంగా ఉంది. సోనియా, AICC సెషన్‌ను నిర్వహించాలని.. ఒక సంవత్సరంలోపు తన ఉద్యోగాన్ని వదులుకోవడానికి ఆసక్తిగా ఉన్నారని తెలుస్తోంది. అయితే COVID-19 కారణంగా ఈ నిర్ణయం తీసుకున్నట్టు కాంగ్రెస్ నేతలు పేర్కొన్నారు.
మల్లికార్జున్ ఖర్గేనా లేక శశి థరూర్నా?
- 137 సంవత్సరాల కాంగ్రెస్‌లో, నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబ సభ్యులు 50 ఏళ్లకు పైగా పార్టీ అధినేతలుగా ఉన్నారు.
- మోతీలాల్ నెహ్రూ 1919, 1928
- జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ 1929, 1930, 1935-38, 1951-55
- ఇందిరా గాంధీ: 1959, 1978-84
- రాజీవ్ గాంధీ: 1984-1991
- సోనియా గాంధీ : 1998-2017 మరియు AICC తాత్కాలిక అధ్యక్షురాలు ఆగస్టు 10, 2019 నుండి ఇప్పటి వరకు.
- రాహుల్ గాంధీ : 2017-2019