ఇటీవలి సంవత్సరాల్లో అంతరిక్ష పరిశోధనల్లో భారతదేశం వేగంగా దూసుకెళ్తోంది. ప్రైవేటు సంస్థలతో కలిసి ప్రయోగాలు చేపట్టడం ద్వారా ఇండియన్‌ రీసెర్చ్‌ ఆర్గనైజేషన్‌ (ఇస్రో) దేశీయ ఆర్థిక వ్యవస్థకు ఊతమిచ్చే స్థాయికి చేరుకుంటోంది. జులై 14న చంద్రయాన్‌ 3 ప్రారంభం కానుంది. శ్రీహరికోటలో ఉన్న సతీష్‌ ధావన్‌ అంతరిక్ష కేంద్రం ఇందుకు అన్ని ఏర్పాట్లు పూర్తిచేసింది. ఈ కొత్త మిషన్‌ ద్వారా, 2019లో విఫలమైన రోవర్‌ను చంద్రుని ఉపరితలంపై దింపాలని ఇస్రో లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.
విజయవంతమైన మార్స్‌ మిషన్‌ నుండి చంద్రుని ఉపరితలంపై రోవర్‌ను ల్యాండింగ్‌ చేయాలనే ప్రతిష్టాత్మక లక్ష్యం వరకు, భారతదేశం అంతరిక్ష పరిశోధనలో తనస్థానాన్ని సుస్థిరం చేసుకోవాలని చూస్తోంది. కొన్ని సంవత్సరాలుగా ఇస్రో ఉపగ్రహాలను ప్రయోగించే విషయంలో విదేశీ సంస్థల విశ్వాసాన్ని సైతం చూరగొన్నది. ఇది ప్రపంచ అంతరిక్ష ఆర్థిక వ్యవస్థలో ఇస్రో సత్తాను ప్రతింబిస్తుంది. అంతరిక్ష ప్రయోగాల వాల్యుయేషన్‌, పెరుగుతున్న ప్రైవేట్‌ ప్లేయర్లు, బడ్జెట్‌ కేటాయింపులను పరిశీలిస్తే మన అంతరిక్ష రంగం రైజింగ్‌ స్టార్‌ను తలపిస్తుంది.
బడ్జెట్‌ కేటాయింపుల్లో ప్రాధాన్యత
2023-24 ఆర్థిక సంవత్సరానికి ప్రకటించిన బడ్జెట్‌లో ఇస్రో నిర్వ#హస్తున్న అంతరిక్ష శాఖకు రూ.12,543 కోట్లు కేటాయించారు. ఈ ఆర్థిక సంవత్సరంలో కేటాయిం పులు స్వల్పంగా తగ్గినప్పటికీ, గత ఆరేళ్లలో నిధులు గణనీయంగా పెరిగాయి. రాబోయే సంవత్సరాల్లో భారతదేశం గగన్‌యాన్‌ మిషన్‌ వంటి పెద్ద అంతరిక్ష ప్రాజెక్టులను ప్లాన్‌ చేస్తున్నందున, ఇస్రో ప్రాజెక్టుల నిధుల కోసం బడ్జెట్‌ కేటాయింపు మరింత ముఖ్యమైనది. భారతదేశ అంతరిక్ష ప్రయోగాలకు వెచ్చిస్తున్న నిధుల విషయానికి వస్తే, అనేక ప్రసిద్ధ సినిమాల కంటే తక్కువ ఖర్చుతో ఇస్రో ప్రాజెక్టులు నిర్వహిస్తున్నదంటే అతిశయోక్తికాదు.
సినిమా కంటే తక్కువ ఖర్చు
గత పదేళ్లలో కొన్ని ప్రధాన ప్రాజెక్ట్‌లకు ఇస్రో చేసిన ఖర్చులను పరిశీలిస్తే ఆశ్చర్యం కలుగుతుంది. 2014లో విడుదలైన క్రిస్టోఫర్‌ నోలన్‌ చిత్రం ఇంటర్‌స్టెల్లార్‌ బడ్జెట్‌ కంటే మార్స్‌, మూన్‌ మిషన్‌ల కోసం చేసిన ఖర్చులు తక్కువ. క్లిష్టతరమైన భాగాల కోసం స్వదేశీ కార్యక్రమాలపై దృష్టిసారించడం, దేశీయంగా ప్రతిభావంతులను నియమించుకోవడం ద్వారా తక్కువ ఖర్చు చేయడం వంటి చర్యలు ఇస్రో బడ్జెట్‌ను అదుపులో ఉంచుతోంది.
వనరులను సమర్ధవంతంగా ఉపయోగించుకోవడమే కాకుండా, గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా ఇస్రో తన వాణిజ్య విభాగం ద్వారా గణనీయమైన ఆదాయాన్ని కూడా సంపాదించుకోగలిగింది. 2019-2021 మధ్య వివిధ ప్రైవేట్‌, అంతర్జాతీయ ఏజెన్సీల మిషన్లను ప్రారంభించడం ద్వారా సుమారు 288 కోట్ల రూపాయలు ఆర్జించింది. రాబోయే సంవత్సరాల్లో మరింత మంది ప్రైవేట్‌ ప్లేయర్లు ఈ రంగంలోకి ప్రవేశించే అవకాశం ఉన్నందున అంతరిక్ష ప్రయోగ సేవల వాల్యుయేషన్‌ బలమైన వేగంతో పెరుగుతుందని అంచనా వేయబడింది.
స్పేస్‌ లాంచ్‌ సంభావ్యత
అక్టోబర్‌ 2022లో ప్రచురించబడిన ఎర్నెస్ట్‌ అండ్‌ యంగ్స్‌ (ఈవై) డెవలపింగ్‌ ది స్పేస్‌ ఎకోసిస్టమ్‌ ఇన్‌ ఇండియా నివేదిక ప్రకారం, ఆర్థిక ప్రయోగ సేవలు, నావిగేషన్‌ ఉపగ్రహాల పెరుగుదల, కమ్యూనికేషన్‌ కోసం పెరుగుతున్న డిమాండ్‌ కారణంగా రాబోయే సంవత్సరాల్లో అంతరిక్ష ప్రయోగాల మార్కెట్‌ పెరగనుంది. ఉపగ్రహాలు. ”ఇన్నోవేషన్‌ ఎజెండాను నడపడానికి, కొత్త ఆదాయ అవకాశాలను ఉపయోగించుకోవడానికి లాంచ్‌ సెగ్మెంట్‌ భారతదేశంలో స్టార్టప్‌లు, చిన్న- మధ్య తరహా వ్యాపారాలకు కీలకమైన ఫోకస్‌ ఏరియాగా మారుతోంది” అని పేర్కొంది. ప్రైవేట్‌ ప్లేయర్ల సామర్థ్యాన్ని దృష్టిలో ఉంచుకుని, ఈ రంగంలో కార్యకలాపాలను పర్యవేక్షించేందుకు భారత ప్రభుత్వం ఇండియన్‌ నేషనల్‌ స్పేస్‌ ప్రమోషన్‌ అండ్‌ ఆథరైజేషన్‌ సెంటర్‌ని ప్రారంభించింది. అంతరిక్ష రంగం అందించిన అవకాశాలను గుర్తించి, దేశంలోని అంతరిక్ష ఆర్థిక వ్యవస్థలోకి ఎక్కువ మంది ప్రైవేట్‌ ప్లేయర్లు ప్రవేశిస్తున్నారు.
పెరుగుతున్న స్టార్టప్‌లు
గత కొన్ని సంవత్సరాల్లో బలమైన వృద్ధితో అంతరిక్ష రంగంలో కార్యకలాపాలు ప్రారంభించే స్టార్టప్‌ల సంఖ్య ఆల్‌టైమ్‌ గరిష్ట స్థాయికి చేరుకుంది. పెరుగుతున్న స్టార్టప్‌ల సంఖ్యపై ఇటీవల కేంద్ర మంత్రి డాక్టర్‌ జితేంద్ర సింగ్‌ మాట్లాడుతూ, అంతరిక్ష రంగంలో భారతదేశం బలమైన స్థావరాన్ని పొందిందని, ఇప్పుడు భారతదేశ సామర్థ్యాన్ని ప్రపంచం గుర్తిస్తోందని అన్నారు. భారతదేశ అంతరిక్ష ఆర్థిక వ్యవస్థలో అభివృద్ధి చెందుతున్న ప్రైవేట్‌ రంగం పాత్ర కీలకమని కూడా ఆయన పేర్కొన్నారు. ఈ రంగంలో ప్రైవేట్‌ ప్లేయర్ల ప్రవేశం భారతదేశ అంతరిక్ష పరిశ్రమను పోటీగా మారుస్తుందని ఎర్నెస్ట్‌ అండ్‌ యంగ్స్‌ తన నివేదికలో పేర్కొంది.