శ్రీ మహావిష్ణువు అవతారం హయగ్రీవుడు. వైష్ణవ మతంలో ఒక ప్రముఖ దేవత. మానవ శరీరంతో అందమైన తెల్లని గుర్రం ముఖంతో కలిగి, ఆకర్షణీయమైన రూపంలో వుండే శ్రీ హయగ్రీవుడు జ్ఞాన స్వరూపిణి. సమస్త జ్ఞానాన్ని ప్రసాదించే దేవుడు. అతని శరీరం తెల్లటి స్ఫటికం వంటి మెరుపును కలిగి ఉంటుంది. ఆయన తన నాలుగు చేతులలో సుదర్శన చక్రం, పాంచజన్యం(పవిత్ర శంఖం), ఒక పుస్తకం, జ్ఞాన ముద్ర(జ్ఞాన సంజ్ఞ) కలిగి ఉన్నాడు. తన భార్య లక్ష్మితో కూర్చొని వుండి శ్రీలక్ష్మీ హయగ్రీవుడిగా పూజించబడుతూ భక్తులకు జ్ఞానాన్ని ప్రసాదిస్తున్నాడు. చదువుకునే విద్యార్థులే కాదు ఎవరైనా సరే ప్రతినిత్యం శ్రీ హయగ్రీవ స్తోత్రాన్ని పఠిస్తే అభ్యాసన సామర్థ్యం పెరుగుతుందని భక్తుల విశ్వాసం. హయగ్రీవ పురాణంలోని శ్రీ హయగ్రీవ స్తోత్ర విశిష్టతను తెలుసుకుందాం.
శ్రీ మహావిష్ణువు ప్రళయం (విధ్వంసం) సమయంలో హయగ్రీవ రూపాన్ని ధరించాడు. #హయ అంటే గుర్రం, గ్రీవ అంటే మెడ. ప్రకృతి మూలాలన్నీ చీకటిలో నిక్షిప్తమై ఉన్నాయి. మనుషులు, జీవరాశులు కూడా చీకటి సుడిలో చిక్కుకుని కష్టాలు పడ్డారు. విష్ణువు అనిరుద్ధునిగా అవతరించి, సుడులు తిరుగుతున్న జలాలపై యోగ నిద్రలో విశ్రాంతి తీసుకున్నాడు. చీకటి లోతుల నుండి జీవితాలను రక్షిం చడం, కొత్త ప్రపంచాన్ని ఎలా సృష్టించ గ లడనే దానిపై ఆయన అలా ప్రతిబింబించా డు. ఆ సమ యంలో ఆయ న తన నాభి నుండి ఉద్బ éవించిన కమలం నుం డి బ్ర#హ్మ దేవుడిని సృష్టించాడు. అతనికి నాలుగు వేదాల ను, సృష్టికి సంబంధించి అ త్యంత కఠినమైన వి షయాలను బోధించా డు. బ్ర#హ్మ సృష్టికి ముందు తామరపువ్వు క్రింద ఉన్న ఆకుపై రెండు నీటి చుక్కలు ఉండేవి. ఆ రెండు చుక్కలు మధు- కైటభులు అనే ఇద్దరు అసురులుగా మారాయి. వారిద్దరు కాండం ద్వారా తామర పువ్వులోకి ప్రవేశించారు. అసురులు శిశువులను పట్టు కుని అపర లోకానికి పారిపోయినప్పుడు బ్ర#హ్మ నాలుగు వేదాలను నలుగురు అం దమైన పిల్లలుగా సృష్టించడం పూర్తి చేశాడు. #హృదయ విదారకంగా బ్ర#హ్మ విష్ణువు అవతారాన్ని చేరుకున్నాడు, ఆయన సగం మానవునిగా, సగం గుర్రపు అవ తారం శ్రీ #హయ గ్రీవుడిగా అవతరించి, వేదాలను తిరిగి పొందాడు, ఆ వేదాల నుపయోగించి సృష్టి ర#హస్యాలపై బ్ర#హ్మ దేవుడికి తిరిగి ఉపదేశి ంచాడు .
విష్ణువు #హయగ్రీవ రూపంలో వేదాలను రచించాడని, ఈ అవతారం అతను తీసుకున్న మత్స్యావతారం కంటే ముందు ఉంటుందని మరొక పురాణం ఉంది.
శ్రీ #హయగ్రీవ స్తోత్రం
శ్రీమాన్‌ వేంకటనాథర్య: కవితార్కిక కేసరీ|
వేదాన్తాచార్యవర్యో మే సన్నిధత్తాం సదా #హృది|
జ్ఞానానన్ద మయం దేవం నిర్మలస్ఫటికాకృతిమ్‌|
ఆధారం సర్వ విద్యానాం #హయగ్రీవం ఉపాస్మ##హ||
శ్రీమాన్‌ వేంకట్నార్థయే కవితార్కాక కేసరీ
వేదాంతాచార్యవర్యో మే సన్నిధాతం సదా #హది|
జ్ఞానానంద మయం దేవం నిర్మల స్ఫటికాకృతిమ్‌|
ఆధారం సర్వ విద్యానం #హయగ్రీవం ఉపాస్మ##హ || 1 ||
జ్ఞాన స్వరూపుడైన శ్రీ #హయగ్రీవుడిని ధ్యానించండి. శ్రీ #హయగ్రీవ జ్ఞానము, ఆనందపు సమగ్ర రూపము. గుర్రం యొక్క ముఖం, మెడతో స్వచ్ఛమైన తెల్లని
స్ఫటికం వంటి ప్రకాశవంతమైన, మెరిసే శరీరం కలిగి ఉన్నవాడు, ఆయన అన్ని విద్యలకు నిలయం. అతను అన్ని జ్ఞానపు మొదటి దేవుడు.
స్వతస్సిద్ధం శుద్ధ స్ఫటికమణి భూభృత్ప్రతిభటం
సుధా సధ్రిచిభిత రిభువనమ్‌.
అనన్తైస్త్రయ్యన్తైర్‌ అనువి#హత ##హష #హల#హలం
#హతాశేషావద్యం #హయవదన్‌ మీద: || 2 ||
స్వతస్సిద్ధం శుద్ధస్ఫటికమాణి భూభృత్ప్రతిభాతం
సుధా సధ్రీచిభిర్‌ ధూతిభిర్‌ అవదాతా త్రిభువనమ్‌||
అనంతైస్త్రయ్యన్తైర్‌ అనువి#హత ##హషా #హలా#హలమ్‌
#హతశేషావద్యం #హయవదన మిడి మ#హ మ#హ: || 2 ||
తన భక్తుల ప్రాపంచిక బాధలను పారద్రోలేందుకు ఏర్పడిన తేజోవంతుడైన శ్రీ #హయగ్రీవుని మ#హమలను గానం చేయండి. అతని పవిత్రమైన చిత్రం స్వచ్ఛమైన తెల్లని స్ఫటికానికి సమానంగా ఉంటుంది. శ్రీ #హయగ్రీవుడు అమృతాన్ని పోలి ఉండే తెల్లని కిరణాలను ప్రసరింపజేస్తాడు, తద్వారా మూడు లోకాలను తెల్లగా చేసి, వాటిని పవిత్రంగా మారుస్తాడు. మూడు లోకాలకూ తన అనుగ్రహాన్ని ప్రసాదిస్తాడు.
గుర్రం వలె అతని రూపం నుండి వెలువడే హాలా#హల శబ్దం ఉపనిషత్తుల సారాంశం మరియు అతని కాళ్ళలో అలంకార స్వరాలు కలిగి ఉన్న ఒక నైటింగ్‌ ధ్వని. వేదాలు స్థిరంగా ప్రతిధ్వనించాయి. శ్రీ #హయగ్రీవుని హారతి, ##హషా #హలా #హలం, అశుభాలను మరియు పాపాలను అలాగే ఒకరి మార్గం నుండి అడ్డంకు లను తొలగిస్తుంది. శ్రీ #హయగ్రీవుడిని ప్రార్థించండి, దురదృష్టాన్ని తొలగించమ ని, ఒకరి ప్రాపంచిక బాధలకు ఓదార్పు ఔషధంగా పనిచేస్తుంది.