రామాయణం ప్రారంభమైనది యజ్ఞముతోనే అనగా రామావతారం పుత్రకామేష్టితో ఆవిర్భవించినది. ఇక తరువాత విశ్వామిత్ర యాగసంరక్షణ రెండవ ఘట్టము. అక్కడినుండి మధ్యలో కథానుక్రమణిలో దక్షయజ్ఞం, గంగావతరణము, గౌతమ యజ్ఞము. ఇక మిథిలానగరంలో జనకమహారాజు యజ్ఞము. ఆ యజ్ఞములోనే శివధనుర్భంగము. జనకమహారాజు అంటాడు కూడా పూర్ణాహుతికి వచ్చిన దేవతలను దర్శించుకొని యజ్ఞప్రసాదం తీసుకోండి అని. అంటే ఆ రోజుల్లో యజ్ఞాలలో పూర్ణాహుతిలో దేవతలు ప్రత్యక్షంగా వచ్చి ఆహుతి తీసుకొనేవారు. ఇంతకన్నా భాగ్యం ఏమున్నది? ఏ కొంచెం లోపం జరిగినా దేవతలు రారు. మన శ్రద్ధాభక్తులకు అదే నిదర్శనం.
ఇక రాముడు అరణ్యవాసంలో ఋషుల ఆశ్రమంలోనికి వెళ్తే ప్రతి ఋషి యజ్ఞము చేయుచునే ఉన్నారు. యజ్ఞానికి ముఖ్య అతిథి రామచంద్రుడు. అంతేకాదు, యజ్ఞము జరుగకున్నా అతిథి ఇంటికి వచ్చాడంటే ‘అగ్నిం హుత్వా ప్రదాయర్ఘ్యం తతో గో చ నివేదయేత్‌ అన్యథా హి తథా కుర్వాన్‌ నరకం చాధిగచ్ఛతి’ అంటాడు. అనగా అతిథి రాగానే మొదట అతనికి స్వాగతంగా అగ్నిలో ఆహుతులు వేయాలి. అంటే యజ్ఞం చేయాలి. తరువాత అతిథికి అర్ఘ్యపాద్య ఆచమనీయాలు, అతిథి పూజలు చేసి గోదానం చేయాలి. దీనికి విరుద్ధంగా ప్రవర్తించినవాడు నరకానికి వెళ్తాడు అని భావన. ఇట్లు భారతీయ జీవనం యజ్ఞంతో, గోవుతో ముడిపడి ఉన్నది. ఇపుడు మనము ఆ రెండూ మరిచిపోయాం, పోతున్నాం. హోమగుండము సమిధలు, నెయ్యి, పురోడాశము, ఋత్విక్కులు, హోతలు, అధర్వులు, యజమానులు ఇదంతా కలియుగంలో సాధ్యం కాదని ద్రవ్యయజ్ఞా, యోగయజ్ఞా, స్తపోయజ్ఞా అని గీతలో చెప్పారు. రాముడు శరభంగాశ్రమంలోనికి వెడితే యజ్ఞంలో ఉన్న శరభంగుడు రామునికి అతిథి సత్కారం చేసి ఆ అగ్నిలోనే దేహాన్ని అర్పించి రామప్రసాదంతో ఉత్తమలోకాలను పొందాడు.
(స‌శేషం)