ఉ”ఉమా ఉషా వైదేహ రామ గంగేతి పంచకం|
ప్రాతరేవ స్మరేన్నిత్యం సౌభాగ్యం వర్ధతే సదా||”
మా, ఉష, వైదేహ, రమ, గంగ అనే ఐదు దేవతలను తెల్లవారుఝామున ధ్యానించండి. మీ శ్రేయస్సు శా శ్వతంగా పెరుగుతుంది.
ఋగ్వేదంలో ఉన్న స్త్రీ దేవతలలో ఉషాదేవి ప్రధాను రాలు. ఆ తల్లి 20 సూక్తాలలో స్తుతింపబడింది. ఉష తేజస్విని. ఆమె నభోదేవి కుమార్తె. రాత్రి దేవికి సోదరి. సూర్యుని వల్లభ. ఆయన తేజస్సుతో ప్రకాశిస్తోంది. యువతి వెంట వెళ్ళే యువ కునిలా సూర్యభగవానుడామె ననుసరిస్తాడు. ఆమె ఎల్లరకూ ఆత్మ, ప్రాణము. ఆమె ఎల్లప్పుడూ.. ప్రకాశిస్తున్న ముసలిత నానికి, మృత్యువుకు వశపడదు. ఆమె రక్ష: పిశాచాదికాన్ని పారద్రోలుతుంది. ఆమె ప్రాణులను మేల్కొల్పుతుంది. ఉషా దేవి అవ్యక్త మధుర నాదాలు జనించేలా ప్రేరేపిస్తుంది.
ఉషాదేవి త్రికాల బాధ్యత్వాన్ని ఈ క్రింది ఋక్కు చెబుతుంది.
ఈయుష్టేయే పూర్వతరా మపశ్యన్‌ వ్యుచ్చన్తీముషసంమర్త్యాస:|
అస్మాభి రూను ప్రతి చక్ష్యాభూదోతే యంతి యే అపరీషు పశ్యాన్‌|| (ఋ 1-113-11)
అతి ప్రాచీనురాలైన ఉషాదేవిని గతించిన మానవులు చూశారు. ఇపుడు మనం చూ స్తున్నాం. భావిలో వారు గూడ ఈమెను చూస్తారు.) శుక్ల యజుస్సంహతలు దర్శించిన వారిలో బ్రహ్మవాదినులయిన స్త్రీలు కూడా ఉన్నారు.
ఇది స్త్రీలకు వేదాలలో గల ఉన్నత స్థానానికి గుర్తుగా చెప్పవచ్చు. ఉషాదేవతల స్తోత్రములు మనకు సామవేదంలో కనబడతాయి.
తేజస్వినులయిన ఉషాదేవతలు తూర్పున సగభాగం ప్రకాశంతో నింపుతారు. యో ధులు ఆయుధాలకు పదును పెట్టి సంస్కారం చేసినట్లుగా తమ కాంతి ద్వారా ప్రపంచా నికే ఒక శోభను కలిగిస్తున్న ఈ ఉష:కాల దేవతలు మమ్మల్ని రక్షించాలి.
ప్రకాశంతో కూడిన అరుణ వర్గం కలిగిన ఉషా దేవతలు ఉదయిస్తున్నారు. ఆ దేవతలు కిరణ రూప రథాన్ని అధిష్టించి జీవులందర్నీ జ్ఞానవంతుల్ని చేస్తున్నారు. ఈ ఉషా దేవ తలు సూర్యుని సేవిస్తున్నారు.
ఉత్తమ కర్మ, శ్రేష్ఠదానం చేసే యజమానికి అన్నాన్ని ప్రసాదిస్తూ ప్రేరణాన్ని కలిగించే ఉషా దేవి తన తేజస్సుచే వ్యాపించి ఉంది. ఇలా ఉషా దేవత స్తుతి చాలాచోట్ల ఉంది.
అశ్వినీ దేవతలు సూర్యపుత్రులు. వీరు కవ లలు. ఉష ప్రతిరోజూ వీరిని బ్రహ్మ ముహూర్తం లో మేల్కొల్పుతుందట. ఆ తరువాత వారు రథాన్ని అధిరోహంచి ఉషను ముందు కూర్చోబె ట్టుకుని తూర్పుదిక్కు నుండి పడమటి దిక్కుకు ప్రయాణిస్తారని పురాణ వర్ణన.
సంస్కృతంలో ‘ఉషా’ అనే పదానికి వేకువ, సంధ్య, సాయంకాలము అనే అర్ధాలు ఉన్నప్ప టికీ, వేకువ ఝాముకు ఎక్కువగా వాడుతుం టాం. అంటే ‘రాత్రి శేషము’ లేదా సూర్యోదయ మునకు ముందు నాలుగు ఘడియల కాలము. ఉషను తెల్లవారుఝాము దేవతగా భావిస్తారు. వేదాలు ఆమెను సూర్యోదయం యొక్క కాంతి, ఆకర్షణ యొక్క వ్యక్తిత్వంగా కలిగి ఉన్నా యి. ఆమె కూడా దివ్యమైన తల్లి. ‘ఉప’ అనేది సంస్కృత పదం, దీని అర్థం ‘సూర్యో దయం’ లేదా ‘ఉదయం’, ప్రాచీన ఋగ్వేదం ఉషోదయం, ఉష ఆవిర్భావం గురించి అందమైన చిత్రాన్ని చిత్రించింది. ఇది ఉషను నవజాత శిశువుగా అభివర్ణిస్తుంది. ఆమె మానవాళికి కాంతిగా, ఆశాజనకంగా మిగిలిపోయింది. ఉషాదేవి శుభానికి చిహ్నంగా పరిగణించబడుతుంది. కాంతి, సంప దతో సంబంధం కలిగి ఉంటుంది. పవిత్రమైన ఆవుతో సమానంగా పూజించే వస్తువుగా పరిగణించబడుతుంది.
ఉష, ఉషోదయ దేవత, ఋగ్వేదంలో ఆమెకు అంకితం చేయబడిన సుమారు 30 శ్లోకాలతో అనేకసార్లు ప్రస్తావించబడింది, కవి-ఋషి ఉన్నత స్పృహలో ఒక అందమైన కన్యగా దృశ్యమానం చేయబడింది. దీని ఆకర్షణీయమైన చిరునవ్వు ఆమె రాక కోసం వారందరిలో ఆశను నింపుతుంది. ఆమె 100 రథాలచే గీసిన నాటకీయ రూపాన్ని కలిగి ఉంది. ‘గౌ’, ‘అశ్వ’లను కలిగి ఉంది, అంటే సాధారణ పరిభాషలో ఆవు – గుర్రం అని అ ర్థం. కానీ రూపకంగా, అవి వరుసగా కాంతి- శక్తిని సూచిస్తాయి. అందుకే ఉషను గోమ తి, అశ్వవతి అని కూడా అంటారు. ఉష సోదరి రాత్రి అనేది రాత్రి యొక్క విశ్వ శక్తి, దీని చీకటి మన స్పృహను చుట్టు ముడుతుంది. మనస్సు, ఇంద్రియాల తాత్కాలిక నిద్రా స్థితి ద్వారా స్వస్థత, పునరు జ్జీవనం పొందే విశ్రాంతిని అమలు చేస్తుంది.
ఉష ఒక ఋగ్వేద దేవత, ఆమె తెల్లవారుఝామున శోభను ప్రదర్శించే అత్యంత అందమైన కన్య. ఆమె కాంతికి ముందు ఉంటుంది కాబట్టి, ఆమెను మాతృదేవత అని కూడా పిలుస్తారు. ఋగ్వేదంలో ఉషస్సు, ఆవిర్భావం, తెల్లవారుఝామున వర్ణన, బహుశా చాలా అందమైన భాగం. మానవాళికి జీవం పోయడానికి, వారి కోరికలన్నిం టినీ తీర్చడానికి, ప్రతి ఆత్మకు కొత్త శక్తిని ఇవ్వడానికి కొత్తగా జన్మించినట్లు ప్రతిరోజూ ఉదయం అలసిపోకుండా లేచేది ఆమె.
ఉషా దేవతకు మూడు కోణాలు ఉన్నాయి. మొదటిది, ఆమె భౌతిక ఉదయానికి ప్రాతినిధ్యం వహస్తుంది. ఇది ప్రతిరోజూ మనకు వెలుగుని తెస్తుంది. మన కార్యకలా పాలకు మనల్ని మేల్కొల్పుతుంది. తరువాత, ఆమె మన కోరికలను తీర్చే దయగల మానవ రూప దేవతగా దర్శనమిస్తుంది. ఇంకా, తాత్విక కోణం నుండి, ఉప మేల్కొలు పు. స్పృహ,జ్ఞానోదయాన్ని సూచిస్తుంది. కొన్ని శ్లోకాలు ఈ కోణాన్ని సూచిస్తాయి.
పురాతన వేద సంప్రదాయం ఉషను కాంతి, అవగాహన, కార్యాచరణకు దూతగా భావించింది. ప్రజలు సమయాన్ని పగలు- రాత్రి రూపంలో విభజించారు. రాత్రి సమ యంలో సృష్టి అంతా విశ్రాంతి తీసుకుంటుంది. పగటిపూట మొత్తం సృష్టి చురుకుగా ఉంటుంది. రాత్రికి పగలు జరిగే పరివర్తన ఉప లక్షణమని, సృష్టి కార్యకలాపాన్ని ఉధృ తం చేసే చైతన్యం. కళ్లకు చూపు ఇచ్చే కాంతి, ఇంద్రియాలకు శక్తినిచ్చేది. మనసుకు శక్తి నిచ్చేది. మేధస్సు, ఉష కాంతి లేదా మానవ స్పృహ వేకువగా పరిగణించబడుతుంది.