శ్రీకాళహస్తీశ్వర శతకం

61.అంతా సంశయమే శరీరఘటనం బంతా విచారంబె లో
నంతా దుఃఖపరంపరాన్వితమే, మేనంతా భయభ్రాంతమే
యంతా నాంత శరీరశోషణమే దుర్వ్యాపారమే దేహికిన్
చింతన్నిన్ను దలంచి పొందరు నరుల్ శ్రీకాళహస్తీశ్వరా!

ప్రతిపదార్థం
శ్రీకాళహస్తీశ్వరా!, దేహికిన్ – శరీరధారికి, అంతా – అంతయు, (ప్రతివిషయంలో), సంశయము్శ ఏ – సందేహమే, శరీరఘటనంబు – శరీరస్థితి, శరీరపు కూర్పు, అంతా – అంతయు, విచారంబు – ఎ – ఆలోచించ దగినదే (నిశ్చయంగా చెప్పటానికి వీలు లేనిది), లోన – అంతా – మనసు నందంతా, దుఃఖ – శోకాల, పరంపర – అన్వితము – ఏ – వరుసలతో కూడుకొన్నదే , మేను – శరీరం, అంతా – అంతయు, భయభ్రాంతము – ఏ – భయముతో, భ్రమతో నిండినదే, అంతా – ఈ సంసారం (లోకవర్తనం), న – అంత – అంతం లేని, శరీరశోషణము – ఎ – దేహపీడయే, దుర్వ్యాపారము – ఏ – చెడ్డపనులు చేయటమే, నరుల్ – మానవులు, చింతన్ – భావనలో, (చిత్తము నందు), నిన్ను – నిన్ను (శివుణ్ణి),తలంచి – ధ్యానించి, పొందరు – చేరుకోరు.

తాత్పర్యం:
శ్రీకాళహస్తీశ్వరా! శరీరధారి అయిన జీవుడికి ప్రతివిషయం కూడా సంశయమే. (ఇది ఇటువంటిది అని గట్టిగా చెప్పటానికి వీలు లేదు) శరీరం యొక్క కూర్పు అంతా ఆలోచించ దగినదే. ( ఎంత కాలం ఉంటుందో ఎవ్వరు చెప్పలేరు కదా!) మనసంతా దుఃఖాల పరంపరలే. (దారాపుత్రాదుల సంబంధాల వల్ల దుఃఖమే తప్ప మరేమీ లేదుకదా!) శరీరం ఎప్పుడు రోగాదుల కారణంగా భయంతో కూడుకున్నదే. ఏ పని చేసినా అంతులేని దేహపీడయే, చెడుపనులు చేయటమే. అన్ని తెలిసి కూడా, మానవులు ఎందుకనో చిత్తంలో నిన్ను తలచి, నిన్ను చేరుకోరు.

విశేషం:
ఈ పద్యం కూడా మానవుల అజ్ఞానానికి వెత చెందుతూ చెప్పినదే. శరీరధారి శరీరం, సంబంధాలు అన్నీ అశాశ్వతా లని తెలిసి కూడా దుర్వ్యాపారం చేస్తాడని జాలి పడతాడు కవి.

దుర్వ్యాపారాలు:
భగవంతుణ్ణి చేరటానికి చేసే పనులన్నీ సద్వ్యాపారాలు లేక పుణ్యకార్యాలు. అవి కాక బ్రతుకుతెరువు కోసం ఇతరులని బాధించే పనులన్నీ, భగవంతుడి ధ్యాస లేని పనులన్నీ దుర్వ్యాపారాలు. ఇవన్నీ కర్మబంధాలు కలిగించి, పునర్జన్మలకి కారకాలవుతాయి కనుక ఇవి దుర్వ్యాపారాలు.

డాక్టర్ అనంతలక్ష్మి